Na Górze Śmierci w Paszczynie koło Dębicy uczczono pamięć ofiar niemieckiego obozu pracy przymusowej w Pustkowie. Szacuje się, że w czasie II wojny światowej zginęło tu co najmniej 15 tysięcy osób różnych narodowości.
26 kwietnia, w 79. rocznicę wyzwolenia obozu w Pustkowie, na Górze Śmierci zgromadzili się okoliczni mieszkańcy, potomkowie więźniów, uczniowie z wielu szkół i delegacja z Janowa Lubelskiego, skąd pochodziło wielu więźniów obozu.
Co roku spotykamy się w tym szczególnym miejscu, aby oddać hołd wszystkim rodakom walczącym w okresie okupacji hitlerowskiej o niepodległość Ojczyzny, a także aby upamiętnić tysiące więźniów różnych narodowości przetrzymywanych i represjonowanych w obozach pracy przymusowej w Pustkowie
– napisano w mediach społecznościowych Ekspozycji Historyczno-Dydaktycznej przy Górze Śmierci.
Od listopada 1940 r. do lipca 1944 w Pustkowie istniał obóz pracy przymusowej dla Żydów i Polaków. Więziono tutaj także jeńców radzieckich. Przez obóz w czasie jego istnienia przeszło około 16 000 więźniów. Ogólnie zginęło w nim 4 500 jeńców radzieckich, 2 500 Polaków, 7 500 Żydów oraz 800 Cyganów. Ciała ofiar palono na wzniesieniu zwanym Górą Śmierci, a ich prochy rozsypywano po jej terenie. Przed wojną góra była nazywana przez miejscowych Królową Górą. Stała się Górą Śmierci, kiedy Niemcy zorganizowali tam krematorium.
Od 5 kwietnia w Paszczynie można obejrzeć unikatową wystawę rzeszowskiego oddziału IPN pt. “Życie na papierze. Niemiecka okupacja Rzeszowszczyzny w afiszach, obwieszczeniach i plakatach (1939–1944)”. Jej celem jest wprowadzenie widza w atmosferę okupacyjnej rzeczywistości. Można obejrzeć afisze, plakaty i obwieszczenia okupacyjne były jednym z zewnętrznych przejawów działalności niemieckiego aparatu administracyjnego i policyjnego. Umożliwiały one z jednej strony przekazanie aktualnych informacji, zarządzeń i wyroków, z drugiej zaś stanowiły rodzaj propagandy wizualnej. Wszechobecność plakatów na ulicach okupowanych miejscowości i szeroki zakres spraw, jakich one dotyczyły, sprawiały wrażenie wszechwładzy i nieograniczonych możliwości okupanta. Od wojskowych przepisów w sprawie zaciemniania, po informacje o występach niemieckiego cyrku. Od zakazu zrywania niedojrzałych owoców, po listy osób rozstrzelanych.
Prezentowane materiały stanowią wybór ze zbiorów Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Rzeszowie, Archiwum Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Warszawie, Muzeum Okręgowego w Rzeszowie i Muzeum w Przeworsku. Tytułowe „Życie na papierze” jest próbą ukazania współczesnemu odbiorcy, jak głęboko niemiecka administracja okupacyjna ingerowała w życie ludzi znajdujących się pod jej zwierzchnością.
W skład Ekspozycji stałej w Paszczynie wchodzą multimedialne wystawy i prezentacje, oparte na przenikających się wzajemnie warstwach – ikonograficznej, dźwiękowej, filmowej i tekstowej. Istotnym jej elementem są makiety głównych zabudowań poligonu i obozów pracy. Na wystawie można zobaczyć także oryginalne wyposażenie wnętrz, pochodzące z tamtej epoki oraz setki eksponatów i dokumentów związanych z historią dzisiejszych terenów Gminy Dębica w latach 1939 – 1945. Szczególnie istotną częścią Ekspozycji są aranżacje plastyczne poświęcone zagładzie więźniów, relacje „Historii Mówionej” byłych więźniów oraz edukacyjne prezentacje multimedialne z wykorzystaniem ekranów dotykowych.
Źródło: ECPiP, TVP3 Rzeszów, IPN.