Instytut Pamięci Narodowej zaprasza na wystawę czasową „Poeci pokolenia Kolumbów – brylanty, którymi strzelano do wroga. Powstanie warszawskie 1944. Bitwa o Polskę.” Poeci, którzy zginęli podczas Powstania Warszawskiego, którego 80 rocznica przypada w tym roku, należeli do pokolenia Kolumbów, które w 1939 roku zdawało maturę. Większość z nich miała niewiele ponad 20 lat.
Pierwszego dnia powstania zginęła Krystyna Krahelska “Danuta”- harcerka, poetka, autorka jednej z najpopularniejszych piosenek Polski Walczącej “Hej chłopcy, bagnet na broń!”. Przed wojną studiowała etnografię, marzyła o karierze muzycznej. Była wysoka, włosy miała złotawe, a oczy – zielone, pozowała rzeźbiarce Ludwice Nitschowej do pomnika Syrenki, który stanął nad Wisłą w sierpniu 1939 roku. W styczniu 1943 r. powstała ta jej najbardziej znana piosenka “Hej, chłopcy bagnet na broń”, napisana dla batalionu AK “Baszta”. 1 sierpnia “Danuta” opatrywała pierwszych rannych, po godzinie walk sama została ciężko ranna. Zmarła 2 sierpnia nad ranem.
4 sierpnia, strzelający z gmachu Teatru Wielkiego niemiecki snajper, zabił walczącego w Pałacu Blanka Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, poetę, który w najpełniejszy sposób wyraził doświadczenie pokolenia Kolumbów. Baczyński miał zaledwie 23 lata. Na wieść o wstąpieniu Baczyńskiego do oddziału dywersyjnego Stanisław Pigoń powiedział Kazimierzowi Wyce: „Cóż, należymy do narodu, którego losem jest strzelać do wroga z brylantów”.
16 sierpnia na Starówce zginęli poeci i przyjaciele – Tadeusz Gajcy i Zdzisław Stroiński, obaj związani ze “Sztuką i Narodem”, wydawanym w Warszawie od kwietnia 1942 roku pismem prawicowej Konfederacji Narodu, spadkobierczyni przedwojennego Obozu Narodowo-Radykalnego Falanga. Od l sierpnia 1944 roku Gajcy, pod pseudonimem “Topór”, walczył w Powstaniu Warszawskim na Starym Mieście w drużynie szturmowo-wypadowej “Chmury”.
10 września 1944 zmarł z kolei autor “Pałacyku Michla” – Józef Szczepański “Ziutek”. Podczas okupacji był harcerzem i żołnierzem 1 plutonu 1 kompanii oddziału “Parasol”.
Ekspozycja będzie dostępna od 21 lutego 2024 r. do 20 marca 2024 r., w godz. 8.00–18.00, w Centralnym Przystanku Historia IPN przy ul. Marszałkowskiej 21/25 w Warszawie. Ma ona na celu przypomnienie powstańczego zrywu Warszawy w 1944 r., upamiętnienie sylwetek i unieśmiertelnienie dzieł przedstawicieli poetów pokolenia Kolumbów.
Źródło: IPN, dzieje.pl.