Zakończył się projekt przywracania na ulice Warszawy „Tablic Pamięci”. W ramach projektu zainicjowanego w 2018 roku w związku z 80. rocznicą wybuchu II wojny światowej, nie tylko odnowiono tablice według projektu Karola Tchorka z 1949 r. znajdujące się w miejscach pamięci związanych z II wojną światową, ale także umieszczono przy nich dodatkowe tabliczki informacyjne w języku polskim i angielskim.
Inicjatorem projektu była Polska Grupa Energetyczna, która przeprowadziła kwerendę historyczną 165 tablic Tchorka upamiętniających ofiary zbrodniczej niemieckiej okupacji, znajdujących się na terenie Warszawy. We współpracy z Instytutem Pamięci Narodowej zostały przygotowane opisy dotyczące zdarzeń upamiętnionych historycznymi tablicami. Po uzgodnieniach z Biurem Stołecznego Konserwatora Zabytków oraz Biurem Architektury i Planowania Przestrzennego ustalona została forma dodatkowych tabliczek, które mogą być montowane przy upamiętnieniach autorstwa Karola Tchorka.
W ramach realizacji projektu „Tablice Pamięci” PGE zamontowała 134 tabliczki informacyjne w języku polskim i angielskim przy tablicach Tchorka. Umieszczony na tabliczkach kod QR odsyła do biblioteki multimediów oraz materiałów edukacyjnych na stronie internetowej: www.tablicepamieci.pl. Dzięki kodowi można również ściągnąć specjalną aplikację mobilną na telefon, za pomocą której możliwe jest zlokalizowanie istniejących tablic, a także poznanie historii każdego z miejsc upamiętniających niemieckie zbrodnie.
Realizowany od 2018 r. projekt objął również wydanie folderu o „Tablicach Pamięci” oraz dwujęzycznego albumu „Pamięć Warszawy” – publikacji, poświęconej losom Warszawy i jej mieszkańców podczas II wojny światowej, przedstawionych przez pryzmat tablic Tchorka, organizację wystawy „Ofiary cywilne Warszawy w czasie niemieckiej okupacji w latach 1939-1945” na Dworcu Centralnym w Warszawie, w Muzeum Wojska Polskiego oraz przed budynkiem PGE na ul. Mysiej 2, jak również realizację programu dla szkół „Miasto Pamięci”.
Nigdy nie zapomnę, jak 1 września wspólnie z moją wychowawczynią i nauczycielką geografii z Liceum im. Bolesława Prusa na warszawskiej Saskiej Kępie chodziliśmy pod taką tablicę pamięci, aby zapalić znicz i pomyśleć o tym, dlaczego dane wydarzenie było dla nas wszystkich ważne
– mówił w czasie konferencji podsumowującej projekt minister kultury prof. Piotr Gliński.
Tablice nie są tylko topograficznym punktem na mapie Warszawy. Nie są tylko hołdem dla ofiar i pogardą dla sprawców, ale są też wyrazem społecznej narodowej myśli Polaków o rzeczach dla nas ważnych, a wśród tych rzeczy jest na pewno pamięć. Pamięć, która ma moc przekraczania granicy życia i śmierci. Człowiek może umrzeć, a pamięć będzie trwała.
– dodał w swoim wystąpieniu prezes IPN dr Karol Nawrocki.
Tablice projektu Karola Tchorka są prawdziwym unikatem na tle innych krajów dotkniętych II wojną światową. Dla Warszawiaków stanowią stały element przestrzeni miasta. Projekt miał w zamierzeniu trzy cele: wyeksponowanie i oddanie należnej czci miejscom pamięci – tablicom i pomnikom – opisującym heroiczne i dramatyczne wydarzenia z czasów II wojny światowej, dotarcie z informacją na temat faktów historycznych do zagranicznych turystów oraz popularyzację i zwiększenie rozpoznawalności miejsc pamięci.
Projekt „Tablice Pamięci” został objęty patronatem ministra kultury i dziedzictwa narodowego prof. Piotra Glińskiego oraz Ministerstwa Obrony Narodowej.
Karol Tchorek i jego tablice
Już w okresie wojny mieszkańcy Warszawy starali się upamiętniać miejsca zbrodni niemieckich na Polakach, składając kwiaty czy zapalając znicze. Te gesty spotykały się z represjami okupantów. Oddających hołd niejednokrotnie ostrzeliwano. W styczniu 1945 r., już w wolnej od Niemców Warszawie, nieliczni mieszkańcy miasta spontanicznie zaczęli stawiać w miejscach egzekucji krzyże i tablice pamiątkowe. Wkrótce władze komunistyczne postanowiły przejąć inicjatywę w tym zakresie. Przy Prezydium Rady Narodowej m.st. Warszawy utworzono Obywatelski Komitet Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, który otrzymał zadanie oznaczenia miejsc pamięci. Z inicjatywy komitetu w miejscach tych rozpoczęto mocowanie blaszanych tablic w czarnym kolorze, na których białą farbą namalowany był krzyż i stosowna inskrypcja.
W 1948 r. na zlecenie Ministerstwa Kultury i Sztuki Stowarzyszenie Architektów Polskich ogłosiło ogólnopolski konkurs na projekt formy oznaczenia miejsc walk i męczeństwa. Konkurs został rozstrzygnięty w 1949 r. Wygrał go Karol Tchorek, który zaprojektował tablicę w szarym piaskowcu z krzyżem maltańskim pośrodku. Jego projekt tablic pamięci posiadał wysokie walory artystyczne. Tablice powstały nie tylko w Warszawie, ale i w podstołecznych miejscowościach (Marki, Konstancin-Jeziorna, Opacz). Obecnie w stolicy zachowało się ponad 160 tablic.
Karol Tchorek był także twórcą m.in. pomnika żołnierzy i partyzantów w Ostrowi Mazowieckiej (1959 r.), rzeźby „Warszawska Jesień” na tyłach Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie (1975 r.) czy pomnika żołnierzy polskich w Perth w Wielkiej Brytanii (1970 r.).
Źródło: gov.pl, IPN.