“Ideały nie umarły” – dziewięciu bohaterów nagrodzonych podczas Retrospektywy Festiwalu NNW w Starogardzie Gdańskim

Dokument „Stanisław Helski. Dlatego” w reż Michała Torza – o opozycjoniście, którzy uderzył kamieniem generała Jaruzelskiego, film „1939. Oblężenie Warszawy” w  reż. Eugeniusza Starky’ego pokazujący dramat mieszkańców Warszawy z września 1939 roku oraz uroczyste uhonorowania lokalnych bohaterów – rozpoczęły 11 października w Starogardzie Gdańskim dwudniowe Retrospektywy 15. Międzynarodowego Festiwalu Filmowego NNW. „Międzynarodowy Festiwal Filmowy NNW od początku jest miejscem, gdzie honorujemy ludzi zasłużonych dla polskiej wolności” – mówił dyrektor Festiwalu Arkadiusz Gołębiewski. 

Retrospektywa to nie tylko projekcje filmów ale także spotkania z lokalnymi bohaterami i okazja do uhonorowania opozycjonistów czy cichych bohaterów drugiego planu walki o polskość i wolność. Nie inaczej było w Starogardzie Gdańskim, gdzie wręczone zostały Drzwi do Wolności i Sygnety Niepodległości. Była okazja do spotkania z świadkami historii. „Taki jest Festiwal NNW. Nie kończy się w Gdyni. Trwa przez cały rok, w Polsce i zagranicą. Zaraz po festiwalu ruszamy w Polskę pokazywać festiwalowe filmy i odnajdywać, przypominać, wyłuskiwać i nagradzać świadków historii. Niektórzy z nich przez lata żyli w cieniu. Dzięki prowadzonym w czasie Retrospektyw warsztatom filmowym pokazujemy młodzieży jak szukać rodzinnych historii, jak je utrwalać i jak je poznawać” – powiedział Arkadiusz Gołębiewski. „Festiwal NNW nazywam festiwalem patriotycznym. To jest jedna z najprzyjemniejszych imprez, na której staram się pojawiać. Cieszę się, że festiwal już od kilku lat jeździ po kraju, głównie do małych i średnich miast a szczególnie, że w tym roku zdecydował się na organizację Retrospektywy w jednym z najważniejszych miast Pomorza i Kociewia. To wyjątkowy moment, w historii tej ziemi,  bo zaledwie dziewięć dni temu obchodziliśmy po raz pierwszy Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Niemieckiej Zbrodni Pomorskiej 1939 r.” – mówił obecny na gali Retrospektywy wiceminister kultury Jarosław Sellin. 

Sygnety Niepodległości – wyróżnienie przyznawane świadkom historii bohatersko walczącym o wolność oraz niepodległości kraju otrzymali w Stargardzie Gdańskim:

• Albin Ossowski – pochodzący ze Starogardu żołnierz Armii Krajowej. Aresztowany przez Niemców przeżył brutalne śledztwo na Pawiaku. Więziony w obozach koncentracyjnych, po wyzwoleniu we Włoszech wstąpił do II Korpusu Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Zagrał główną rolę w filmie Michała Waszyńskiego „Wielka droga” u boku Ireny Renaty Bogdańskiej, czyli późniejszej zony generała Andersa – Ireny Anders.

• Wanda Bortkiewicz ps. „Basia”, „Barbara Zakrzewska”, łączniczka i sanitariuszka m.in. oddziału pod dowództwem por. Antoniego Burzyńskiego „Kmicica” a potem i mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki”. Aresztowana w 1946 r., ofiara brutalnego śledztwa

Statuetkę wręczył dyrektor Festiwalu NNW Arkadiusz Gołębiewski a odebrał syn pani Wandy pan Jerzy Bortkiewicz. `”Mama ucieszy się z nagrody, ale jeszcze bardziej z tego, że te ideały, które jej patronowały, pozwalały przeżyć i przetrwać, czyli Bóg, honor i ojczyzna, nie umarły. Mama wierzy w to, że młode pokolenia, jej następcy, będą dalej uważały, że  takie wartości, jak wolność, niepodległość i wiara chrześcijańska są najważniejsze i będą o nie dbać”

• por. Edward Ciupak ps. „Mały” żołnierz NSZ  i zgrupowania Oddziałów mjr. Hieronima Dekutowskiego „Zapory”. Po ujawnieniu w 1947 został aresztowany i  skazany na 15 lat więzienia. Po 8 miesiącach objęła go amnestia. Resort bezpieczeństwa aresztował go ponownie w 1962 r. , został został skazany na 5 lat więzienia. Jest członkiem Rady Naczelnej Związku Żołnierzy NSZ. Uczestniczy w licznych spotkaniach z młodzieżą przekazując etos Polskiego Podziemia Niepodległościowego. 

Statuetkę wręczył konsul generalny Węgier w Gdańsku dr Pál Attila Illés  a odebrała pani Grażyna Stolc – nauczycielka historii i wiedzy o społeczeństwie, od lat działająca na rzecz upamiętniania bohaterów walk o wolność i niepodległość  Polski.

• por. Stefan Dulko ps. „Bliski” – weteran walk o wolność i niepodległość  Polski. W styczniu 1951 roku założył na terenie Lęborka niepodległościową „Polską Organizację Zbrojną”. Do aresztowania przez UB w lipcu 1951 roku w ramach tej organizacji gromadził zapasy broni i amunicji, organizował akcje ulotkowe przeciwko władzy komunistycznej. Po aresztowaniu przez funkcjonariuszy UB był bestialsko torturowany i katowany. Skazany odsiadywał wyrok przez 5 lat w więzieniu dla Młodocianych Więźniów Politycznych w Jaworznie. 

Statuetkę wręczył pan minister Jarosław Sellin.

•  Zbigniew Has ps. “Wilczek”. W trakcie II Wojny Światowej był świadkiem Rzezi Wołyńskiej. służył w szeregach Zrzeszenia „WiN” jako łącznik, zwiadowca oraz kolporter prasy i amunicji. Brał udział w akcjach sabotażowych i dywersyjnych przeciwko aparatowi bezpieczeństwa PRL.  Jest członkiem Stowarzyszenia Społeczno-Kombatanckiego Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość oraz Światowego Związku Żołnierzy AK. Z jego inicjatywy powstał na Cmentarzu Komunalnym w Słupsku Krzyż Wołyński, ufundował tablice upamiętniające „Żołnierzy Wyklętych” .

Statuetkę wręczył major rezerwy Jarosław Waliński – działacz społeczny, inicjator wydarzeń patriotycznych na ternie ziemi kociewskiej

Drzwi do wolności otrzymały osoby zaangażowane w upamiętnienie tragicznych losów bohaterskich pomorskich kolejarzy – tych, dzięki którym Niemcy nie zdołali nocą z 31 sierpnia na 1 września 1939 roku opanować mostu w Tczewie. Zginęło wtedy blisko 40 osób – zgładzonych w odwecie razem ze swoimi rodzinami. To były jedne z pierwszych cywilnych ofiar II wojny światowej. Laureatami Drzwi do wolności zostali:

• Zbigniew Kończewski – opozycjonista, współorganizator strajków z sierpnia 1980 roku, uczestnik strajku w Stoczni Gdańskiej. Współzałożyciel Tajnego Kolejowego Komitetu Koordynacyjnego Obszaru Północnego, kolporter prasy podziemnej. Zatrzymany w 1983, aresztowany, zwolniony z pracy i osadzony w Areszcie Śledczym w Gdańsku. W 1988 roku zaczął współorganizować , razem z pozostałymi wyróżnionymi, uroczystości w rocznicę wybuchu II wojny światowej w Szymankowie i Tczewie ku czci pomordowanych Kolejarzy i Inspektorów Celnych. 

Statuetkę wręczył dr Pál Attila Illés – konsul generalny Węgier w Gdańsku. „Dzięki ojcu i jego opowiadaniom poznałem wydarzenia, które miały miejsce w Szymankowie. Opowiadał mi o tym w tajemnicy. Miałem 10-15 lat. Marzeniem była msza żałobna w tym miejscu, w którym było przecież śmietnisko. I odbyła się msza, dzięki kolejarzom i ich pamięci” – mówił pan Zbigniew odbierając uhonorowanie. 

• Zbigniew Olszewski – działacz opozycji antykomunistycznej. Od sierpnia 1980 r. członek Solidarności, kolporter prasy podziemnej, współtworzył gazetkę „Lokomotywa” pismo okręgowej Sekcji Kolejarzy NSZZ Solidarność. Od 1989 roku zostaje Przewodniczącym MKZ Tczew i zastępcą przewodniczącego Okręgowej Sekcji Kolejarzy.Od 1988 roku współorganizuje uroczystości w rocznicę wybuchu II wojny światowej w Szymankowie i Tczewie.

Statuetkę wręczył dyrektor Festiwalu Filmowego NNW Arkadiusz Gołębiewski

•  Zbigniew Iwaniuk – działacz solidarności od 1980 r., uczestnik strajku w Stoczni Gdańskiej .W 1981 roku internowany w Iławie, dwa lata poźniej aresztowany. Inicjator i  współzałożyciel Tajnego Kolejowego Komitetu Koordynacyjnego Obszaru Północnego „Solidarności”, redaktor i drukarz podziemnych pism. W późniejszych latach przewodniczący Okręgowej Sekcji Kolejarzy „Solidarności” w Gdańsku . Od 1988 roku współorganizował uroczystości w rocznicę wybuchu II wojny światowej w Szymankowie i Tczewie .

Statuetkę wręczył laureat ubiegłorocznej nagrody głównej Festiwalu Filmowego NNW – Złotego Opornika za film dokumentalny „1939. Oblężenie Warszawy” reżyser Eugeniusz Starky.  

• Jacek Prętki – opozycjonista antykomunistyczny, działacz Solidarności. kolporter pism podziemnych w Tczewie. Brał udział w zbieraniu składek i organizowaniu pomocy materialnej dla represjonowanych tczewskich działaczy. Obecnie wiceprzewodniczący Organizacji Międzyzakładowej „Solidarności” PKP Cargo w Gdyni. Członek Zarządu regionu Gdańskiego NSZZ “Solidarność”   Współorganizator uroczystości w Tczewie i Szymankowie.

Statuetkę wręczył minister Jarosław Sellin. „Znamy się od lat bo co roku spotykamy się na uroczystościach w Szymankowie. Jest przedstawicielem tego najmłodszego pokolenia, które w lata 80-tych zaczęło działalność opozycyjną i za to mu dziękujemy” – mówił Sellin. „To dla mnie zaszczyt otrzymać statuetkę od Festiwalu, który mówi o niezłomnych, niepokornych i wyklętych”  powiedział pan Jacek Prętki. 

Podczas Gali wystąpiła grupa Pseudonim, która zaprezentowała kilka swoich autorskich patriotycznych piosenek.

W czwartek  ciąg dalszy Retrospektywy Festiwalu NNW . Pokazany zostanie film fabularny „Panna opętana” w reż. Macieja Pawlickiego – o legendarnej bohaterce Powstania Styczniowego Annie Pustowójtównie. Można też będzie zobaczyć dwa filmy dokumentalne w reż. Arkadiusza Gołębiewskiego o partyzantach i bohaterach niezłomnych  – „Inka. Zachowałam się jak trzeba” (o nastoletniej ikonie podziemnej walki zbrojnej po II Wojnie Światowej)  i „Kochankowie z lasu” (o partyzanckiej miłości).

Patronat Narodowy w stulecie Odzyskania Niepodległości nad Festiwalem NNW objął Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej Pan Andrzej Duda. 

Organizatorem Retrospektywy festiwalu jest Stowarzyszenie Scena Kultury i Muzeum Ziemi Kociewskiej w Starogardzie Gdańskim a Partnerem miasto Starogard Gdański 

Projekt Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury oraz Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021–2030