1 lutego 1944 roku oddział Pegaz (późniejszy Parasol) przeprowadził Specjalną Operację Bojową ‘Kutschera’ likwidując kata Warszawy. Franz Kutschera był bezwzględnym dowódcą SS i policji w dystrykcie warszawskim.
Od początku wojny pełnił odpowiedzialne stanowiska w okupowanych przez Niemcy krajach, w tym czasie dał się poznać jako bezwzględny, stosujący brutalne metody wyniszczania ludności funkcjonariusz. Na terenie Warszawy zapisał się szczególnie okrutną działalnością, intensywną, choć niezbyt długą, trwającą zaledwie cztery miesiące. Wprowadzał w życie rozporządzenie Hansa Franka dotyczące przeszkadzania w ‘niemieckim dziele odbudowy w GG’. Karą za złamanie rozporządzeń była śmierć.
Kutschera urządzał publiczne egzekucje, w których ginęły setki ludzi. Nie podpisywał się imieniem i nazwiskiem pod obwieszczeniami.
Kierownictwo Walki Podziemnej w listopadzie 1943 roku wydało rozkaz zlikwidowania Dowódcy Policji Bezpieczeństwa i SD na dystrykt warszawski (tak Kutschera był podpisany na obwieszczeniach). Należało go jednak najpierw rozpoznać. Nie było wiadomo, jak wygląda.
Franza Kutscherę rozpoznano przypadkowo, podczas prowadzenia obserwacji oficerów gestapo. Któregoś dnia zauważono wjeżdżający na podjazd pałacyku w Alejach Ujazdowskich ekskluzywny samochód, z którego wysiadł oficer SS w skórzanym płaszczu. W toku śledztwa ustalono, że to Kutschera. W wyniku śledzenia kata Warszawy ustalono jego adres zamieszkania i plan dnia.
Przygotowanie akcji wyznaczono I plutonowi.
W akcji udział wzięli:
– Bronisław Pietraszewicz ps. Lot (dowódca i I wykonawca), broń: MP40, vis, granaty,
– Stanisław Huskowski ps. Ali (zastępca dowódcy i ubezpieczenie), sten, granaty,
– Zdzisław Poradzki ps. Kruszynka (II wykonawca), sten, granaty,
– Marian Senger ps. Cichy (ubezpieczenie), sten, parabellum, granaty,
– Zbigniew Gęsicki ps. Juno (ubezpieczenie), sten, vis, granaty
– Michał Issajewicz ps. Miś (kierowca i III wykonawca), parabellum, granaty,
– Henryk Humięcki ps. Olbrzymek (ubezpieczenie), sten, parabellum, granaty,
– Bronisław Hellwig ps. Bruno (kierowca) – 2 parabellum, granaty,
– Kazimierz Sott ps. Sokół (kierowca) – 2 parabellum, granaty
W akcji wzięły udział również łączniczki: Maria Stypułkowska- Chojecka ‘Kama’, Anna Szarzyńska- Rewska ‘Hanka’, Elżbieta Dziębowska ‘Dewajtis’.
Dziś 80. rocznica tej akcji.
1 lutego 1944 roku oddział Pegaz (późniejszy Parasol) przeprowadził Specjalną Operację Bojową ‘Kutschera’.
Franz Kutschera był dowódcą SS i policji w dystrykcie warszawskim, jak pisze P. Stachiewicz: ‘był człowiekiem oddanym bez zastrzeżeń ideologii hitlerowskiej’.
Od początku wojny pełnił odpowiedzialne stanowiska w okupowanych przez Niemcy krajach, w tym czasie dał się poznać jako bezwzględny, stosujący brutalne metody wyniszczania ludności funkcjonariusz.
Na terenie Warszawy zapisał się szczególnie okrutną działalnością, intensywną, choć niezbyt długą, trwającą zaledwie cztery miesiące. Wprowadzał w życie rozporządzenie Hansa Franka dotyczące przeszkadzania w ‘niemieckim dziele odbudowy w GG’. Karą za złamanie rozporządzeń była śmierć.
Kutschera urządzał publiczne egzekucje, w których ginęły setki ludzi.
Nie podpisywał się imieniem i nazwiskiem pod obwieszczeniami. Kierownictwo Walki Podziemnej w listopadzie 1943 roku wydało rozkaz zlikwidowania Dowódcy Policji Bezpieczeństwa i SD na dystrykt warszawski (tak Kutschera był podpisany na obwieszczeniach).
Rozpoznanie prowadzili:
– Aleksander Kunicki ps. Rayski,
– Anna Szarzyńska-Rewska ps. Hanka,
– Maria Stypułkowska- Chojecka ps. Kama,
– Elżbieta Dziębowska ps. Dewajtis,
– Ludwik Żurek ps. Żak
Franza Kutscherę rozpoznano przypadkowo, podczas prowadzenia przez ‘Rayskiego’ obserwacji oficerów gestapo. Któregoś dnia zauważył wjeżdżający na podjazd pałacyku w Alejach Ujazdowskich ekskluzywny samochód, z którego wysiadł oficer SS w skórzanym płaszczu. ‘Rayski’ stwierdził, że oficer musi być wysoki rangą. Zaczął dociekać kim jest tajemniczy mężczyzna. Po przejrzeniu zdjęć dostarczonych przez Zygmunta Kaczyńskiego ‘Wesołego’ ustalono tożsamość funkcjonariusza – był to Franz Kutschera.
Ustalono adres zamieszkania Kutschery, a także jego plan dnia.
Postanowiono, że akcję trzeba przeprowadzić jak najszybciej.
Przygotowanie akcji wyznaczono I plutonowi.
1 lutego 1944 roku około godziny dziewiątej kat Warszawy wyrusza autem ze swojego domu w Alei Róż i skręca w Ujazdowskie. Z naprzeciwka wjeżdża samochód, który blokuje przejazd. Rozpoczyna się strzelanina, a cel zostaje zlikwidowany.
Dwunastoosobowy zespół AK również ponosi straty. Ostatecznie będzie to czterech zabitych i 2 rannych. Wśród ofiar jest dowódca grupy likwidacyjnej Bronisław Pietraszewicz „Lot”.
Dzień po likwidacji – 2 lutego 1944 roku w Al. Ujazdowskich 21 (w pobliżu miejsca akcji) Niemcy rozstrzelali 100 zakładników. Kolejnych 200 zamordowano tego samego dnia w ruinach getta. Warszawę i okoliczne miejscowości obłożono kontrybucja finansową w wysokości 100 mln zł. W kilku następnych masowych egzekucjach – ostatnia miała miejsce 15 lutego – Niemcy rozstrzelali jeszcze około 500 osób.
Później – aż do wybuchu Powstania Warszawskiego 1 sierpnia 1944 r. Niemcy zaprzestali wykonywania w Warszawie masowych egzekucji.
W akcji udział wzięli:
– Bronisław Pietraszewicz ps. Lot (dowódca i I wykonawca), broń: MP40, vis, granaty,
– Stanisław Huskowski ps. Ali (zastępca dowódcy i ubezpieczenie), sten, granaty,
– Zdzisław Poradzki ps. Kruszynka (II wykonawca), sten, granaty,
– Marian Senger ps. Cichy (ubezpieczenie), sten, parabellum, granaty,
– Zbigniew Gęsicki ps. Juno (ubezpieczenie), sten, vis, granaty
– Michał Issajewicz ps. Miś (kierowca i III wykonawca), parabellum, granaty,
– Henryk Humięcki ps. Olbrzymek (ubezpieczenie), sten, parabellum, granaty,
– Bronisław Hellwig ps. Bruno (kierowca) – 2 parabellum, granaty,
– Kazimierz Sott ps. Sokół (kierowca) – 2 parabellum, granaty
* początkowo na zastępcę dowódcy i II wykonawcę został wyznaczony Jan Kordulski ps. Żbik, jednak został ranny podczas próby aresztowania po wcześniejszym wystawieniu akcji w dniu 28. stycznia.
W akcji wzięły udział również łączniczki: Maria Stypułkowska- Chojecka ‘Kama’, Anna Szarzyńska- Rewska ‘Hanka’, Elżbieta Dziębowska ‘Dewajtis’.
W wyniku akcji zginęli: ‘Lot’, ‘Cichy’, ‘Juno’, ‘Sokół’.
Po stronie niemieckiej zabity został Franz Kutschera oraz kilku Niemców, byli także ranni.
Polecamy zapoznać się z stroną Raport Alego i pełnym raportem z przebiegu akcji.
W wyniku akcji zginęli: ‘Lot’, ‘Cichy’, ‘Juno’, ‘Sokół’.
Z okazji 80. rocznicy akcji na Kutscherę w Archiwum Akt Nowych odbyło się spotkanie rodzin uczestników akcji i innych żołnierzy Batalionu AK “Parasol”. Obecny był ppłk Zbigniew Rylski ps. “Brzoza”, żołnierz “Parasola” i uczestnik Powstania Warszawskiego.
Spotkanie połączone było z pokazem archiwaliów z akcji, w którym wzięli udział przedstawiciele mediów, oraz zwiedzaniem AAN.
Żródło: IPN, AAN, Facebook/Kamienienaszaniec.