Lipno, niedaleko Dobrzynia, to miasto z tradycjami sięgającymi XIV wieku. Miejsce o burzliwej historii naznaczonej wojnami i rozbiorami, jak większość polskich miast. Oprócz barwnej historii może się też szczycić tym, że właśnie tam 3 stycznia 1897 r. urodziła się Pola Negri, a właściwie Barbara Apolonia Chałupiec, wielka gwiazda niemego kina, który jako pierwsza Europejka podbiła Hollywood, jeszcze przed Marleną Dietrich czy Gretą Garbo. Ernst Lubitsch mówił o niej, że była pierwszą aktorką europejską rozumiejącą istotę kina, a na pewno jedną z pierwszych osobistości Hollywood, która potrafiła skupiać na sobie uwagę widowni także poza salą kinową.
Matka Apolonii pochodziła z zubożałej polskiej szlachty, której rodzina straciła fortunę na wsparciu działań Napoleona Bonaparte. Ojciec Negri, Jerzy Chalupec, był romsko-słowackim wędrownym blacharzem. Po tym, jak został aresztowany przez władze rosyjskie i zesłany na Sybir, Pola przeniosła się wraz z matką do Warszawy.
Kobiety żyły w biedzie. Matka, żeby utrzymać rodzinę pracowała jako kucharka. Pomimo trudności wychowywała córkę na osobę ambitną i żądną sukcesu. Pola od małego uczęszczała na lekcje tańca oraz gry aktorskiej. Początkowo miała zostać baletnicą, jednak plany te pokrzyżowała gruźlica. Po powrocie z sanatorium w Zakopanem Pola podjęła naukę aktorstwa, i jako nastolatka ukończyła szkołę teatralną w Warszawie.
Pseudonim, który potem został jej imieniem przybrała od znanej włoskiej poetki Ady Negri. Pierwszy raz Pola Negri pojawiła się na scenie 1 września 1912 r. wcielając się w rolę Klary w „Ślubach Panieńskich” (Teatr Mały w Warszawie). Recenzje były wstrzemięźliwe: braki dykcji, chrapliwy głos nie predestynowały jej do pracy na scenie.
Jednak szczęśliwie dla Poli, był to okres rozkwitu kina niemego. Aktorka z polecenia, dostała się do filmu. Już jako siedemnastolatka została ulubienicą Warszawy, zaś Aleksander Hertz, właściciel Sfinksa – najważniejszej wówczas polskiej wytwórni filmowej – zaproponował jej angaż do filmu. Nakręciła dla niego osiem obrazów. Zadebiutowała w 1914 r. grając w „Niewolnicy Zmysłów”. Film zapewnił jej miano pierwszego wampa ekranu.
Jej wielka kariera zaczęła się po wyjeździe do Berlina, gdzie zdobywała kolejne szlify jako aktorka. Ze stolicy Niemiec wyruszyła do USA aby spróbować szczęścia w Hollywood – miała wówczas zaledwie 25 lat. W latach 20. XX wieku Pola Negri zagrała w ponad dwudziestu rolach filmowych, dzięki temu stała się sławna i oczywiście bogata. Gwiazda z Lipna miała wielu słynnych kochanków (w pamiętnikach wspomina o ponad 40 mężczyznach) np. Rudolfa Valentino oraz Charliego Chaplina. Poślubiła też w Paryżu gruzińskiego księcia. Niestety małżeństwo trwało tylko kilka lat.
Kariera Poli zaczęła chylić się ku końcowi wraz z udźwiękowieniem filmów – była gwiazdą kina niemego, przez co trudno jej było odnaleźć się w filmie dźwiękowym. Krytykowano jej zbyt mało kobiecą barwę głosu. Poza tym nowe pokolenie aktorów wkroczyło na wielkie ekrany. Na początku lat 30. XX wieku Negri wróciła do Niemiec. Po 1933 r. naziści zakazali jej angażowania się do nowych produkcjach kinowych. Byli przekonani, że Pola z pochodzenia jest Żydówką. Zakaz musiał anulować sam Adolf Hitler, któremu jej aktorstwo wyraźnie przypadło do gustu.
Po II wojnie światowej jej kariera przygasła. Pola Negri ostatni raz zagrała w 1965 roku. Wycofała się więc z hollywoodzkiego życia (odmówiła nawet udziału w akcji promocyjnej kandydującego do Oscara filmu “Potop”, o co prosił ją – lansujący dzieło Jerzego Hoffmana – polski kompozytor Bronisław Kaper), zamieszkała w San Antonio w Teksasie, gdzie zmarła 1 lipca 1987 roku w wieku 90 lat.
Pola Negri pozostaje legendą kina. I – jak dotąd – jedyną polską aktorką , która osiągnęła status gwiazdy filmowej o światowym zasięgu.
Pamiątki związane z Polą Negri
W Lipnie znajduje się Izba Pamięci Poli Negri, która została otwarta 24 października 2005 r. podczas uroczystości związanych z odsłonięciem pamiątkowej tablicy poświęconej aktorce. Dzięki staraniom założycieli oraz osób systematycznie współpracujących z Izbą, udało się zgromadzić wiele cennych pamiątek, dokumenty, listy, fotografie.
Na półkach znajduje się wszelka dostępna na rynku wydawniczym literatura, obejmująca biografię artystki oraz publikacje na temat “starego kina”. W bogatej galerii zdjęć uwagę zwraca nie tylko uroda gwiazdy, ale przede wszystkim różnorodność kreacji scenicznych i filmowych, które miały duże znaczenie dla kształtowania kierunku i rozwoju kinematografii w tamtych czasach. Przeglądając tygodniki ” Kino ” (numery z lat 1931-1935) można zapoznać się z informacjami z „ pierwszej ręki ”- wywiady z Polą Negri oraz jej impresariatem, reportaże z planów filmowych, odcinki powieści, na podstawie których powstały scenariusze pisane specjalnie dla niej.
Działa też Wirtualne Muzeum poświęcone słynnej aktorce. Wystawa powstała we współpracy Lipnowskiego Towarzystwa Kulturalnego im. Poli Negri z Filmoteką Narodową w ramach projektu: „Pola Negri – Gwiazda z Lipna”. Bogata galeria zdigitalizowanych pamiątek po artystce zawiera m.in.: pocztówki, fotografie, plakaty, czasopisma dając możliwość zapoznania się z informacjami z „pierwszej ręki”. Czytając wywiady z Polą Negri i jej impresariatem, reportaże z planów filmowych czy ciekawostki z życia ówczesnych celebrytów można przenieść się w świat „szalonych lat 20- stych minionego wieku”. Niepowtarzalną atmosferę tamtych czasów można poczuć nie ruszając się z miejsca pod adresem: http://polanegri.pl/wystawa.php
Festiwal Poli Negri w Lipnie
Od 2007 roku w Lipnie odbywa się festiwal filmowy “Pola i inni”. Impreza promuje twórczość sławnej lipnowianki i innych polskich aktorów, którzy odnieśli sukces poza granicami naszego kraju. Festiwalowi towarzyszą konkursy i recitale, ściaga on widzów z całego kraju oraz zagranicznych gości.
Gośćmi lipnowskiego festiwalu sa często wybitni twórcy polskiego kina. Bywali na nim między innymi: Ewa Kasprzyk, Katarzyna Kwiatkowska, Beata Tadla, Magdalena Zawadzka, Karolina Gruszka, Eryk Lubos, Marcin Dorociński, Bartłomiej Topa, Daniel Olbrychski, a także Jacek Bromski i Jan Kidawa-Błoński.
Pola Negri źródło:Facebook
Pola Negri, źródło: Facebook
Źródło: IPN, culture.pl, Wikimedia Commons, Facebook.